Na de bekendmaking van de werkbaarheidscijfers bij werknemers, heeft de SERV|Stichting Innovatie & Arbeid nu ook de resultaten van de grootschalige werkbaarheidsmeting bij zelfstandige ondernemers klaar. Daaruit blijkt dat het aandeel zelfstandigen zonder werkbaarheidsknelpunten nog nooit zo hoog was. 52,5% van de zelfstandige ondernemers heeft een kwaliteitsvolle job zonder werkbaarheidsknelpunten. Dat was bij de start van de meting in 2007 slechts 47,7%. Zoomen we verder in op de cijfers, dan blijken zelfstandige ondernemers vooral goed te scoren op twee van de vier werkbaarheidsindicatoren: ze halen veel motivatie uit hun job (voor 90,1% het geval) en leren elke dag uit de ervaringen die ze opdoen (voor 97,3% het geval). De twee andere werkbaarheidsindicatoren werkstress en werk-privébalans scoren duidelijk minder goed. Net als werknemers kampen zelfstandige ondernemers met hoge werkstress: bijna vier op de tien (37,8%) hebben werkstressklachten. Bovendien worstelen ze vaker dan werknemers met de combinatie tussen werk en privé (29,8%).
Danny Van Assche, ondervoorzitter SERV: “De laatste jaren gaat het aantal zelfstandigen in Vlaanderen in stijgende lijn. Het is goed om te zien dat ook de kwaliteit van deze jobs en de tevredenheid over de keuze voor het ondernemerschap toenemen. De cijfers uit de werkbaarheidsmeting van de SERV|Stichting Innovatie & Arbeid geven aan dat vele zelfstandigen een boeiende, motiverende job hebben met veel variatie en veel kansen om bij te leren en te ontwikkelen. Er zijn al heel wat beleidsmaatregelen genomen om het statuut van zelfstandige ondernemers te verbeteren. Verder inzetten op de kwaliteit van jobs moet ondernemers helpen om ook een werkbare balans tussen werk en privé te vinden en de werkstress onder controle te houden.”
Sterk gemotiveerd en veel leermogelijkheden
Omdat zelfstandige ondernemers ‘werken voor zichzelf’ ontstaat spontaan het beeld dat zij sterk gedreven zijn in wat ze doen. De cijfers bevestigen dit. Negen op de tien (90,1%) van de zelfstandige ondernemers in Vlaanderen is gemotiveerd aan de slag, doorgaans in een zeer gevarieerde job. Met de leerkansen zit het nog beter: ongeveer alle zelfstandigen in hoofdberoep (97,3%) hebben voldoende leermogelijkheden. Dat is significant beter dan in 2007 (94,4%) bij de eerste meting. Ze ontwikkelen hun competenties via opleidingen en de dagdagelijkse ervaringen op de werkplek.
Hoge werkstress en geworstel met werk-privébalans
Niet alle werkbaarheidsindicatoren zijn echter even positief: werkstress en werk-privébalans scoren duidelijk minder goed. Bijna vier op de tien zelfstandigen heeft te hoge werkstress (37,8%). Hun werk wordt dan ook vaak gekenmerkt door een hoge werkdruk en bepaalde (contact)beroepen ervaren zware emotionele belasting. Verder zien we een verschil in werkstressklachten tussen zelfstandige ondernemers met personeel (bij 44%) en zonder personeel (bij 34%). Vermoedelijk heeft dat verschil te maken met de bijkomende personeelsadministratie en de grotere verantwoordelijkheden die zwaarder doorwegen. Dat geldt zeker in de huidige krappe arbeidsmarkt met economische uitdagingen. Ook de werk-privébalans oogt minder positief: drie op de tien zelfstandige ondernemers (29,8%) worstelen met de combinatie van werk en privé. Dat is voor mannen even vaak als voor vrouwen. Vooral ondernemers tussen 30 en 49 jaar hebben op dat vlak een moeilijke puzzel te leggen. Toch is er een gunstige evolutie tegenover 2007 (34,5% worstelde toen met de werk-privébalans) en zien we bv. het gemiddeld aantal gewerkte uren per week systematisch dalen van 56,8 in 2007 naar 52,2 in 2023. Ook het gemiddeld aantal opgenomen vakantiedagen is systematisch gestegen van 17,7 in 2013 naar 20,5 in 2023. Op dat vlak lijkt er toch een mentaliteitswijziging op gang gebracht.
Werkbare jobs ondersteunen keuze voor ondernemerschap en motiveren om te werken tot het pensioen
De Vlaamse sociale partners vinden werkbaar werk bijzonder belangrijk omdat kwaliteitsvolle jobs leiden tot duurzame tewerkstelling en hogere jobtevredenheid. Net zoals bij de werknemers, is er ook bij de zelfstandige ondernemers een duidelijk verband. Van de ondervraagde zelfstandigen ouder dan 40 jaar die geen werkbaarheidsklachten hebben, ziet 85,5% het zitten om door te werken tot het pensioen. Werkbaar werk zorgt duidelijk ook dat zelfstandigen tevreden zijn over hun keuze voor het ondernemerschap: met werkbaar werk zijn 88,2% van de ondervraagden tevreden over de keuze. Bij één of meer werkbaarheidsknelpunten dalen zowel de tevredenheid als de ingeschatte haalbaarheid om door te werken tot pensioenleeftijd snel.
Blijven inzetten op werkbaar werk
De afgelopen jaren won het thema werkbaar werk aan belang, zowel op de agenda van het beleid als op de werkvloer. De cijfers van de werkbaarheidsmetingen bij zelfstandige ondernemers en werknemers wijzen op de gunstige effecten van werkbaar werk op jobs en arbeidsmarkt. Tegelijk tonen ze ook aan dat de rit nog niet gereden is aangezien nog heel wat werknemers en zelfstandige ondernemers met één of meerdere werkbaarheidsproblemen blijven kampen. Blijven meten en inzetten op werkbaar werk is ook in een nieuwe legislatuur dus zeker nodig.