Ondernemen en werken in coronatijden

Project status
Afgerond

De coronacrisis heeft een ongeziene verstoring van het sociale en economische leven veroorzaakt. De impact op ondernemingen en organisaties is groot en breed.  
De mate waarin en manier waarop dat gebeurt, loopt uiteen naargelang de aard van het product of de dienst die aangeboden wordt, de mate waarin activiteiten kunnen verdergezet worden, de organisatie van productie en arbeid, enz.

Wat onderzoeken we?

Via dit onderzoek willen we een breed inzicht krijgen in de effecten van de coronacrisis op de werking van ondernemingen. We willen weten wat de impact was en is op de markt, de bedrijfsstrategie, het product of de dienst, de productie, arbeidsorganisatie en de inzet van personeel. We willen een goed begrip van de lockdown als gebeurtenis en hoe dat de werking van de onderneming heeft beïnvloed. We willen ook een idee van de mate waarin mogelijke aanpassingen een blijvend karakter zouden kunnen hebben. Het onderzoek gaat over de periode tussen midden maart 2020, toen een lockdown werd afgekondigd, en juli 2020, het moment waarop de COVID-19 crisis over haar hoogtepunt heen leek te zijn na wat een eerste piek zou blijken.

Werkwijze

We kozen voor een kwalitatief onderzoek door middel van verkennende casestudies.  We selecteerden tien cases  voor niet-gestructureerd diepte-interview op basis van een indicatieve itemlijst.  
De interviews werden afgenomen met de zaakvoerder of CEO, de personeelsverantwoordelijke of iemand uit het hogere management die een voldoende breed zicht heeft op de verschillende onderdelen van de strategie. Het onderzoek is verkennend opgevat. Dat betekent dat tijdens de interviews de items uit de itemlijst zoveel mogelijk aan bod kwamen maar dat de respondenten de ruimte werd gegeven om zelf aan te geven wat het belangrijkste was voor hun onderneming. De mate waarin bepaalde items aan bod kwamen hangt af van wat voor de ondernemingen de voornaamste elementen waren in hun strategie.  
De tien bedrijven zullen ongeveer een half jaar na het eerste gesprek opnieuw gecontacteerd worden voor een vervolginterview.

Het eerste rapport is gepubliceerd in oktober 2020, het tweede in mei 2021.

Resultaten

Energie medewerkers verdwijnt

Al tijdens het eerste gesprek gaven de bedrijven aan dat zij vooral bezorgd waren over de werkzekerheid en het psychosociaal welzijn van hun personeel. Met de werkonzekerheid is het grotendeels goed gekomen. O.a. dankzij het systeem van tijdelijke werkloosheid zijn heel wat ontslagen vermeden. Maar de bedrijven merken dat de energie van hun medewerkers verdwijnt. De babbel bij de koffie, een (letterlijk) schouderklopje als het wat minder gaat … ze halen de spanning weg en geven hen weer fut. Die informele contacten zijn sterk afgenomen of zelfs volledig weggevallen en daarmee ook de energie. Steeds meer medewerkers teren op hun reserves. Dat geldt niet enkel voor telewerkers want ook wie nog fysiek op de werkvloer aanwezig is, heeft minder sociale contacten. Telenet ziet dat duidelijk in de cijfers van zijn periodieke medewerkersbevraging.

Telewerk is een blijver

Het belang van sociale verbinding op de werkvloer blijkt heel belangrijk voor het welzijn van de medewerkers én de onderneming. Toch lijkt telewerk een blijver: de meeste bedrijven willen telewerk invoeren na corona. Dat is ook de verwachting van hun werknemers. Tegelijk wil iedereen collega’s blijven ontmoeten op de werkvloer Het is dus niet de vraag of telewerk moet worden ingevoerd maar wel in welke mate en op welke manier. Verschillende bedrijven betrekken hun werknemers bij de uitwerking van het telewerkbeleid. Anderen staan al een stapje verder. Zo richtte netwerkbeheerder Elia zijn kantoren opnieuw in met het oog op meer thuiswerk.

Toestand tijdelijk, situatie stabiel

Tijdens de eerste lockdown moesten bedrijven snel schakelen. Webshops werden opgezet of uitgebouwd, er werd volop ingezet op telewerk en de werkvloer werd coronaproof gemaakt. Al die oplossingen zijn nog steeds in voege. Eens de bedrijven stabiliteit hadden gevonden, hielden ze eraan vast. Het crisismanagement is nu opgeheven, er heerst berusting.

Ook al duurt de crisis langer dan verwacht, de bedrijven zoeken niet naar nieuwe businessmodellen of werkwijzen. Deze toestand is tijdelijk en het is onduidelijk wat de situatie zal zijn als de economie herneemt en de steunmaatregelen opgeheven worden. Hoewel er hier en daar wel een verbetering is gemaakt of een nieuwe markt is aangeboord, maken de oplossingen het vooral mogelijk om te overleven.

Economische onzekerheid houdt aan

Niemand kan voorspellen hoelang deze situatie nog zal duren. Het enthousiasme waarmee veel bedrijven 2021 inzetten maakte snel plaats voor veel vraagtekens. Er heerst opnieuw onzekerheid zoals bij het begin van de crisis. Het is onduidelijk wat er gaat gebeuren als de economie volledig heropent. Ondernemingen en hun werknemers hebben nood aan zekerheid en perspectief. De e-commerce heeft een sprong voorwaarts gemaakt maar de meeste bedrijven halen daarmee niet de omzet van hun fysieke winkels.

De eigen situatie is al moeilijk in te schatten, het is helemaal onmogelijk te voorspellen wat er gaat gebeuren met klanten, leveranciers en concurrenten. Brantano, concurrent van Torfs, legde de boeken neer en werd deels overgekocht door die andere concurrent Van Haren. Waar die klanten zullen terechtkomen is niet in te schatten.

De grondstoffenschaarste die zich nu al in sommige sectoren laat voelen, zal niet meteen verdwijnen als de economie heropent. Een prijsstijging dringt zich op wat op zijn beurt de bezorgdheid bij bedrijven doet toenemen.