Een toereikend aanbod aan kinderopvang is voor velen een randvoorwaarde om aan het werk te kunnen gaan of blijven. Het belang ervan is tijdens de coronacrisis nog maar eens gebleken, vooral voor ouders die werken van thuis uit moesten combineren met zorg voor de kinderen.
De vraag naar kinderopvang is groot en de wachtlijsten zijn lang. Ouders moeten hun kinderen vaak vele maanden op voorhand aanmelden om een plaats te verzekeren. Voorzieningen voor kinderopvang kunnen publiek of privaat zijn. We zien bij de zelfstandige ondernemers in de sector (die de private voorzieningen omvatten) een negatieve trend. Er zijn de laatste jaren meer ondernemers die een kinderopvang stopzetten dan ondernemers die een nieuwe opvang starten.
De Vlaamse sociale partners benadrukken het belang van kinderopvang voor de ontwikkeling van het kind, de mogelijkheden voor ouders en de maatschappij in zijn geheel. Ze benadrukken het belang van voldoende en betaalbare kinderopvang. Zelfstandige ondernemers in de kinderopvang zijn een belangrijke schakel om dit te bereiken. Zelfstandige ondernemers en andere opvanginitiatieven vullen elkaar aan om de bestaande vraag aan kinderopvang te kunnen beantwoorden. In 2020 stonden zelfstandige ondernemers in voor 36% of 31.331 van de 88.219 kinderopvangplaatsen in het Vlaams Gewest. Hier staat tegenover dat bijna een kwart van de zelfstandige ondernemers in de kinderopvang in de nabije toekomst de activiteiten denkt af te bouwen of stop te zetten.
Wat onderzoeken we?
Dit onderzoek heeft als doel handvaten te bieden om het zelfstandig ondernemerschap in de kinderopvang te ondersteunen. We brengen daarvoor de drempels en hefbomen voor zelfstandig ondernemerschap in de sector in kaart. Het onderzoek focust op drie onderdelen.
- Ten eerste gaan we na waarom men kiest voor het zelfstandig ondernemerschap in de kinderopvang en wat men als belangrijkste voordelen ervaart.
- Ten tweede bekijken we welke drempels starters ondervinden, wat de moeilijkheden zijn voor de gevestigde ondernemers en wat de voornaamste redenen zijn om de activiteiten stop te zetten.
- Ten derde gaan we dieper in op de bestaande ondersteuning en zoeken we uit welke hulpmiddelen of initiatieven succesvol zijn in het wegwerken van de drempels en moeilijkheden.
We richten ons in dit onderzoek op voorschoolse kinderopvang door zelfstandige ondernemers. Met voorschoolse opvang bedoelen we de opvang voor niet schoolgaande kinderen (baby’s en peuters) van 0 tot 3 jaar. Opvang van schoolgaande kinderen wordt niet in dit onderzoek opgenomen.
Organisatoren van kinderopvang die onder de rechtsvorm natuurlijk persoon, vennootschap, vennootschap onder firma of feitelijke vereniging werken, worden als zelfstandige ondernemers gezien in dit onderzoek.
Werkwijze
We kozen voor een gemengde onderzoeksmethode met een kwantitatief en een kwalitatief gedeelte. In de maand mei en begin juni 2021 werd een online enquête uitgestuurd. Deze werd verzonden naar potentiële starters, gevestigde ondernemers (die momenteel actief zijn als zelfstandig ondernemer in de kinderopvang) en ondernemers in de kinderopvang die de activiteit hebben stopgezet. In totaal werden 2.184 enquêtes verzonden. 506 daarvan (23%) werden volledig ingevuld. Na data cleaning behouden we 469 volledig bruikbare enquêtes.
Aan het einde van de vragenlijst konden mensen aangeven of ze bereid waren om hun antwoorden verder toe te lichten in een gesprek. Tussen eind juni en begin juli 2021 werden 14 diepteinterviews afgenomen. Tijdens de interviews kwamen de drie groepen, (potentiële) starters, gevestigde zelfstandigen en gestopte zelfstandigen aan het woord.
De resultaten uit de enquêtes werden aangevuld met administratieve data van het Agentschap Opgroeien. Op deze manier konden we voor de gevestigde ondernemers en ondernemers die gestopt zijn extra informatie toevoegen over de rechtsvorm van de organisator, subsidies, aantal opvangplaatsen, locatie en vergunningstype. De administratieve data geven een overzicht van de situatie op 22 maart 2021. In de daarop volgende periode kunnen zich veranderingen voordoen.
Resultaten
Ondernemers in de kinderopvang kiezen vooral voor deze job omdat ze een passie hebben voor werken met kinderen, om kinderen te helpen ontwikkelen. Om die taak optimaal te kunnen uitvoeren en vol te houden, is er nood aan voldoende autonomie, concrete informatie en begeleiding en financiële ondersteuning voor zelfstandige ondernemers in de kinderopvang.
De resultaten werden gebundeld in een onderzoeksrapport van de Stichting Innovatie & Arbeid.