Werkbaarheidsprofiel zorg- en welzijnssector 2019

Sectorale analyse op de Vlaamse werkbaarheidsmonitor 2004 - 2019
Dit rapport is gebaseerd op de werkbaarheidsmeting 2019 en levert geen informatie over de gevolgen van de coronacisis (voor de jobs) in de sector.

Psychosociale belasting piekt in zorg- en welzijnssectoren

Met 50,8% van de werknemers met een werkbare job verliest de zorg- en welzijnssector in 2019 zijn koploperspositie op de Vlaamse arbeidsmarkt. De sectorale werkbaarheidsgraad, die in 2010 nog op 60% noteerde, valt sindsdien stelselmatig terug. Vooral de toename van psychische vermoeidheidsproblemen in de zorg- en welzijnsinstellingen in de voorbije jaren is hiervoor verantwoordelijk. Vooral in de woonzorgcentra legt de psychosociale belasting een hypotheek op de werkbaarheid.

Terugval van de werkbaarheidsgraad onderzocht

Waar de werkbaarheidsgraad in de zorg- en welzijnssector in het vorige decennium toenam van 56,1% in 2004 naar 60,0% in 2010, noteren we sindsdien een systematische achteruitgang van het aandeel werknemers met een werkbare job naar 50,8% in 2019. De zorg- en welzijnssector volgt daarmee de recente negatieve trend op de Vlaamse arbeidsmarkt, maar de daling van de werkbaarheidsgraad zet zich in de sector opvallend scherper door.

Bron: Vlaamse Werkbaarheidsmonitor Werknemers 2004-2016

Een blik op de onderliggende werkbaarheidsindicatoren geeft duiding bij deze terugval van de werkbaarheidsgraad. Terwijl we een duidelijke vooruitgang optekenen op het vlak van competentie-ontwikkelingskansen in het voorbije anderhalve decennium (het percentage werknemers met onvoldoende leermogelijkheden daalde van 18,0% in 2004 naar 14,4% in 2019), registreren we sinds 2013 een toename van het aandeel werknemers met motivatieproblemen (van 11,8% naar 15,9%) en met werk-privé-combinatieproblemen (van 8,6% naar 11,1%). Maar de meest opvallende verschuiving noteren we voor psychische vermoeidheid: het aandeel werknemers in de sector met werkstressklachten steeg met bijna 10 procentpunt van 29,6% in 2013 naar 39,4% in 2019.

Op zoek naar een verklaring komen de psychosociale risicofactoren in het vizier. Het aandeel werknemers in de sector dat aankijkt tegen een hoge werkdruk steeg tussen 2013 en 2019 van 29,8% naar 41,7%. Voor emotionele belasting noteren we eveneens een toename van de risicogroep van 35,4% naar 44,0% in dezelfde periode.

Werkdruk en stress in deelsectoren onder de loep

Vooral in de woonzorgcentra registreert de werkbaarheidsmonitor indicatorscores in knipperlicht-modus. Tussen 2013 en 2019 nam het aandeel werknemers in een hoge werkdruksituatie toe van 39,9% naar 49,4% en de groep met emotioneel belastend werk van 35,4% naar 47,2%. De gevolgen daarvan laten zich gevoelen: het percentage rusthuismedewerkers met werkstressklachten steeg van 35,3% in 2013 naar 45,3% in 2019. Met een werkbaarheidsgraad van 41,5% klokt de deelsector van de woonzorgcentra af ruim beneden het referentiecijfers voor de zorg- en welzijnssector en voor de Vlaamse arbeidsmarkt.

Aandeel werknemers met psychosociale belastingsproblemen en werkbaarheidsgraad in zorg- en welzijnssectoren

  werkstress

%
hoge werkdruk

%
emotioneel

belastend werk

%
werkbaarheidsgraad

%
2013 2019 2013 2019 2013 2019 2013 2019
ziekenhuizen 32,7 40,1 36,6 50,7 40,9 46,0 57,4 51,4
rusthuizen 35,3 45,3 39,9 49,4 35,4 47,2 51,4 41,5
gehandicaptenzorg,

jeugdbijstand en welzijnswerk
22,2 39,3 23,1 32,5 49,6 60,8 68,9 56,4
gezins- en

bejaardenhulp
23,5 34,1 15,1 31,1 22,3 35,0 62,9 54,1
gezondheids- en

welzijnszorg
26,6 39,4 29,8 41,7 35,4 44,0 58,8 50,8

Bron: Vlaamse Werkbaarheidsmonitor Werknemers 2013-2019

Het werkbaarheidsrapporten 2019 van de ziekenhuizen (werkbaarheidsgraad: 51,4%), de gehandicaptenzorg en jeugdbijstand (werkbaarheidsgraad: 56,4%) en voor de gezins- en bejaardenhulp (werkbaarheidsgraad: 54,1%) ogen minder dramatisch. Maar ook hier brengen de meetresultaten 2013-2019 voor werkstress, hoge werkdruk en emotionele belasting dezelfde trend van een sterk toenemende pyschosociale belasting aan het licht. Dat heeft ook in deze deelsectoren een negatieve impact op de werkbaarheidsgraad.